Υπότιτλος: ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΚΑΙ ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ
 
70.000 ένοπλοι, 5.000 νεκροί, 25.000 εκτοπισμένοι, σ’ ένα μόλις μήνα, είναι ο σύντομος απολογισμός της σφοδρότερης μάχης που έγινε ποτέ στην Αθήνα
 
Τα Δεκεμβριανά υπήρξαν η μοναδική περίπτωση κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου συμμαχικές δυνάμεις συγκρούστηκαν ένοπλα και μάλιστα στην πρωτεύουσα ενός κράτους που μόλις είχε απελευθερωθεί από τη ναζιστική κατοχή. Στον πυκνό χρόνο των 33 ημερών, εκδηλώθηκαν αντιθέσεις, διχασμοί και προσδοκίες, που είχαν τις ρίζες τους στο πρόσφατο παρελθόν. Στις μάχες στους δρόμους της Αθήνας διακρίνουμε τα ίχνη του Εθνικού Διχασμού και της Μικρασιατικής Καταστροφής, της πολιτικής αστάθειας και της οικονομικής κρίσης του Μεσοπολέμου, των συνεπειών της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά και βέβαια των πρωτόγνωρων αλλαγών που προκάλεσε στην ελληνική κοινωνία η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης κατά τη διάρκεια του πολέμου. Παράλληλα, η μάχη της Αθήνας παγίωσε τη θέση της Ελλάδας στον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων της μεταπολεμικής Ευρώπης, καθόρισε τις εξελίξεις που οδήγησαν στον εμφύλιο πόλεμο και διαμόρφωσε την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας, τουλάχιστον μέχρι την πτώση της Χούντας το 1974.
Παρά την κομβική θέση που έχουν στη σύγχρονη ελληνική ιστορία και τις δεκαετίες που έχουν περάσει, τα Δεκεμβριανά αποτελούν ένα από τα λιγότερο μελετημένα πεδία της ελληνικής ιστοριογραφίας και τα ερωτήματα είναι πολύ περισσότερα από τις απαντήσεις που διαθέτουμε. Σε μερικά από αυτά τα ερωτήματα απαντούν τα κείμενα του παρόντος τόμου: η διαδικασία μετατροπής της Αθήνας σε πεδίο μάχης, οι διεθνείς διαστάσεις των Δεκεμβριανών, οι τρόποι εκδήλωσης πολιτικών αντιθέσεων που είχαν οξυνθεί την περίοδο της Κατοχής, η τύχη των αμάχων που εγκλωβίστηκαν στην εμπόλεμη Αθήνα, οι συνθήκες που επικρατούσαν σε άλλες πόλεις, η συγκρότηση της μνήμης και του αφηγήματος για τα Δεκεμβριανά, σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν ακόμη και σήμερα το λόγο γύρω από την αιματηρή σύγκρουση του 1944.
 
Παρουσίαση-κριτική: Σπύρος Κακουριώτης, Η Αυγή, 18/6/2017
 
Ο Πολυμέρης Βόγλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή του στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας. Συνέχισε την έρευνά του στα πανεπιστήμια Πρίνστον, Κολούμπια και Νέας Υόρκης. Ασχολείται με την κοινωνική ιστορία της δεκαετίας του 1940 και ιδιαίτερα με τον ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο. Είναι αναπληρωτής καθηγητής και διευθυντής μεταπτυχιακού προγράμματος στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. ΄Εχει συμμετάσχει σε συλλογικούς τόμους και έχει εκδώσει τα βιβλία: Η εμπειρία της φυλακής και της εξορίας. Οι πολιτικοί κρατούμενοι στον εμφύλιο πόλεμο (2004), Η ελληνική κοινωνία στην Κατοχή 1941-1944 (2010), Η αδύνατη επανάσταση. H κοινωνική δυναμική του εμφυλίου πολέμου (2014).
 
Η Ιωάννα Παπαθανασίου γεννήθηκε στην Αθήνα το Νοέμβριο του 1958. Το 1980 πήρε το πτυχίο του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών της Παντείου και συνέχισε σπουδές πολιτικής κοινωνιολογίας και ιστορίας στο Παρίσι στα Πανεπιστήμια Paris I-Pantheon-Sorbonne και Paris X-Nanterre όπου και υποστήριξε το 1988 τη διδακτορική της διατριβή στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου. Συνεργάτης του Centre d’ Histoire et de Sociologie du Communisme στα χρόνια 1988-1994, στο πλαίσιο μεταδιδακτορικών σπουδών μελέτησε, στην περίοδο του ανοίγματός τους, τα «σοβιετικά αρχεία» για την Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Εργάζεται ως ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Πολιτικής Κοινωνιολογίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (Ε.Κ.Κ.Ε.). Είναι επιστημονική συνεργάτης των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου τους. Συμμετέχει στη συντακτική ομάδα του περιοδικού Αρχειοτάξιο. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες που αναφέρονται στην ιστορία του 20ού αιώνα και κυρίως στην ιστορία της ελληνικής αριστεράς. Έχει εκδόσει το έργο Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, 1951-1967 (2001).
 
Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και μέλος των ΑΣΚΙ. Κύριος τομέας των ενδιαφερόντων του είναι ο 20ός αιώνας στην Ελλάδα και ιδιαίτερα η πολιτική λειτουργία του στρατού, οι πολιτικές συγκρούσεις και διώξεις. Έχει επιμεληθεί συλλογικούς τόμους και ιστορικές εκθέσεις.
 
Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1970. Έλαβε πτυχίο οικονομικών επιστημών από το Πανεπιστήμιο Πειραιά και στη συνέχεια εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο τομέα της Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αρθρογραφεί σε επιστημονικά περιοδικά και έχει διοργανώσει, ως ιδρυτικό μέλος του Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας, δύο συνέδρια για τη δεκαετία του 1940 και για την περίοδο του Μεσοπολέμου. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα και κυρίως στην περίοδο της Κατοχής. Ασχολείται επίσης με την τοπική και προφορική ιστορία και την ιστορία της Αθήνας. Έργα του είναι: Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα (2012), Η εποχή των ρήξεων. Η ελληνική κοινωνία στη δεκαετία του 1940 (επιμ. μαζί με τους Π. Βόγλη, Φ. Τσίλαγα και Ι. Χανδρινό, 2012), Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας (2014), Δεκέμβρης 1944. Το παρελθόν και οι χρήσεις του (επιμ. μαζί με τους Π. Βόγλη, Ι. Παπαθανασίου και Τ. Σακελλαρόπουλο, 2017), Η Ελλάδα στο Μεσοπόλεμο (επιμ. μαζί με τους Ε. Αβδελά, Ρ. Αλβανό και Δ. Κουσουρή, 2017).
 
Σελίδα Εκδότη
 
Απόσπασμα Βιβλίου